Εκπαίδευση

Όλοι οι Μικρασιάτες που είχαν εγκατασταθεί στη Σμύρνη και πλούτισαν με το εμπόριο και τη βιομηχανία επιδόθηκαν σε έργα ειρήνης. Κύριο μέλημα τους αποτελούσε η χρήση της ελληνικής γλώσσας η οποία αφύπνιζε την εθνική τους συνείδηση. Προκειμένου λοιπόν να εξασφαλιστεί η εκμάθηση και διάδοσή της ίδρυσαν εκπαιδευτήρια σε μεγάλες πόλεις όπως Σμύρνη, Φιλαδέλφεια, Κυδωνίες (Αϊβαλί), Πέργαμος.

Ευαγγελική Σχολή

Η Ευαγγελική Σχολή που αποτέλεσε ένα από τα πιο σπουδαία εκπαιδευτήρια ιδρύθηκε το 1733 και τέθηκε υπό την προστασία του αγγλικού προξενείου της Σμύρνης. Συντηρούνταν από δωρεές, εράνους, προσφορές ευεργετών και εύπορων μελών. Γρήγορα δημιούργησε πολλά παραρτήματα. Το 1894 ίδρυσε ανεξάρτητη εμπορική σχολή και τμήμα ξένων γλωσσών. Οι τελειόφοιτοι της μπορούσαν να εγγράφονται στο πανεπιστήμιο χωρίς εξετάσεις. Το σχολικό έτος 1919-1920 είχε 585 μαθητές ενώ η εμπορική σχολή 190.

Το Φιλολογικό Γυμνάσιο

Ιδρύθηκε το 1809 και υπήρξε το «αντίπαλον δέος» της Ευαγγελικής Σχολής. Ξεπέρασε σε γνωσιολογικό και μεθοδολογικό επίπεδο την Ευαγγελική Σχολή, ωστόσο η έντονη διαμάχη ανάμεσα στα δύο εκπαιδευτήρια οδήγησε στην παύση λειτουργίας του Γυμνασίου το 1819.

Σχολεία Θηλέων

Μαζί με τα σχολεία για αγόρια δημιουργήθηκαν και τα σχολεία θηλέων. Μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα η παρουσία γραμματισμένης γυναίκας ήταν σπάνια. Μόλις όμως έγινε αντιληπτή η σπουδαιότητα της γυναικείας μόρφωσης γέμισε όλη η Μ. Ασία με παρθεναγωγεία ως το τελευταίο χωριό. Γύρω στα 1900 όλα τα κορίτσια μάθαιναν γράμματα. Στα πιο γνωστά παρθεναγωγεία συγκαταλέγονται:

• Το παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής ή Κεντρικό παρθεναγωγείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1830. Ήταν πλήρες γυμνάσιο και αργότερα ίδρυσε εμπορικό τμήμα και σχολείο διδασκαλισσών.
• Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο που ιδρύθηκε το 1881 με δύο τάξεις νηπιαγωγείου, πέντε τάξεις ελληνικού σχολείου και πέντε τάξεις γυμνασίου. Σκοπός των παρθεναγωγείων ήταν η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και η απόκτηση γνώσεων που αρμόζουν στο κοινωνικό προορισμό των γυναικών.

Εκτός από τα προαναφερόμενα λειτουργούσαν άρτια οργανωμένα περισσότερες από τριάντα(30) ενοριακές σχολές, ιδιωτικά εκπαιδευτήρια καθώς και ξένα σχολεία. Στην Ιωνία το 1922 λειτουργούσαν 240 εκπαιδευτήρια με 900 καθηγητές και 40.000 μαθητές. Τα τουρκικά ήταν 98 με 6.300 μαθητές.

Επί Ύπατης Αρμοστείας (1919-1922) καταβλήθηκε τεράστια πνευματική και πολιτιστική προσπάθεια και πέρα από τα υπάρχοντα εκπαιδευτήρια ιδρύθηκαν νέα στα οποία υπηρετούσαν μικρασιάτες εκπαιδευτικοί που είχαν μετεκπαιδευτεί σε ανώτατα ιδρύματα της Ελλάδας. Κορύφωση αυτής τη προσπάθειας για την προαγωγή των ελληνικών γραμμάτων αποτέλεσε η ίδρυση του ελληνικού Πανεπιστημίου στη Σμύρνη υπό την ηγεσία του διεθνούς φήμης καθηγητή Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή. Το Πανεπιστήμιο επρόκειτο να λειτουργήσει το Σεπτέμβριο του 1922 αλλά η καταστροφή ανέστειλε τη λειτουργία του.

Σύστημα Υγείας

Η περιοχή της Ιωνίας διέθετε μακραίωνη παράδοση στον τομέα της ιατρικής. Η παρουσία του Ιπποκράτη στην Κω απέναντι από τα μικρασιατικά παράλια, το Ασκληπιείο της Περγάμου και η λειτουργία της Ερασιστρατείου Ιατρικής Σχολής από το 100 π.Χ. επιβεβαιώνουν αυτή την παράδοση της οποίας η συνέχεια υπήρξε λαμπρή όπως φαίνεται από την ίδρυσή του Γραικικού Νοσοκομείου το 1723.

Η ύπαρξη πολλών εθνοτήτων Ελλήνων, Τούρκων, Εβραίων, Αρμενίων, Φράγκων δημιούργησε την ανάγκη οργάνωσης «νοσοκομειακής περίθαλψης» από κάθε κοινότητα. Λειτουργούσαν λοιπόν τα εξής νοσοκομεία: Το ολλανδικό, το καθολικό, το ελληνικό (Γραικικό), το αρμενικό, το εβραϊκό, το αγγλικό και επί ελληνικής διοίκησης το στρατιωτικό.

Το 1922 το Γραικικό ήταν το μεγαλύτερο νοσοκομείο, τα τριάντα πέντε (35) από τα πενήντα (50) φαρμακεία ελληνικά και οι εκατόν τρεις (103) από τους εκατόν είκοσι πέντε (125) γιατρούς ήταν Έλληνες. Το Γραικικό συντηρούνταν από την ελληνική κοινότητα και διέθετε χειρουργεία ανδρών και γυναικών, δύο παθολογικές κλινικές, μαιευτική κλινική, οφθαλμολογική κλινική, γηροκομείο και φρενοκομείο. Διέθετε καταρτισμένο προσωπικό που είχε σπουδάσει σε πανεπιστήμια της Ευρώπης. Άλλωστε μετά την καταστροφή οι περισσότεροι γιατροί έγιναν καθηγητές στα πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Παράλληλα με την Ιατρική επιστήμη αξιοσημείωτη ήταν και η πρόοδος της φαρμακευτικής. Τα περισσότερα φαρμακεία διέθεταν πλήρως εξοπλισμένα χημικά και μικροβιολογικά εργαστήρια και ένα εξεταστήριο όπου ιατροί εξέταζαν ασθενείς καθώς στην πόλη δεν λειτουργούσαν ιδιωτικά ιατρεία.