Οι επιπτώσεις της μικρασιατικής καταστροφής

Μετά την μικρασιατική καταστροφή ακολούθησαν ραγδαίες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Αρχικά στη νήσο Λέσβο συγκροτήθηκε επαναστατική τριανδρία με πρωτοβουλία των Ν. Πλαστήρα, Δ. Φωκά και Σ. Γονατά. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος υποχρεώθηκε σε παραίτηση υπέρ του διαδόχου Γεωργίου. Ακολούθησε σχηματισμός κυβέρνησης και σύσταση στρατοδικείου για να δικαστούν κατά τη γνώμη των στρατιωτικών οι υπεύθυνοι της καταστροφής. Τον Νοέμβριο του 1922 καταδικάστηκαν σε θάνατο οι πολιτικοί: Δ. Γούναρης, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ν. Στράτος, Γ. Μπαλτατζής, Ν. Θεοτόκης και ο στρατηγός Γ. Χατζηανέστης. Παράλληλα ανατέθηκε στον Ελ. Βενιζέλο ο ρόλος του διαπραγματευτή για συνομολόγηση ειρήνης με την Τουρκία. Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν στη συνδιάσκεψη της Λoζάνης και στην υπογραφή της ομώνυμης συνθήκης (24 Ιουλίου 1923). Ο ποταμός Έβρος ορίστηκε ως σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, παραχωρήθηκαν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος στην Τουρκία και αποφασίστηκε η ανταλλαγή των πληθυσμών. Ο Ελληνισμός της Ιωνίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης έπαυε οριστικά να υπάρχει.

Η άφιξη των προσφύγων βρήκε την Ελλάδα όχι μόνο απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση, αλλά και ανήμπορη οικονομικά να αντεπεξέλθει στις ανάγκες που ανέκυψαν με την έλευση ενάμισι εκατομμυρίου κατατρεγμένων ανθρώπων. Η σύναψη δανείων και οι απαλλοτριώσεις γεωργικών εκτάσεων υπήρξαν οι πρώτες ενέργειες των ελληνικών κυβερνήσεων. Στην αρχή την ευθύνη αποκατάστασης των προσφύγων ανέλαβε η Ε.Α.Π (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων). Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στις παρυφές των μεγάλων πόλεων (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη), όπου δημιουργήθηκαν νέοι συνοικισμοί καθαρά προσφυγικοί. Οι συνθήκες ζωής στους συνοικισμούς ήταν άθλιες. Οι οικογένειες στοιβάζονταν σε παράγκες. Οι συνοικισμοί ήταν ένα συνονθύλευμα κατοικιών κάθε μορφής. Δε λαμβανόταν καμιά πρόνοια για έργα υποδομής (ηλεκτροδότηση, ύδρευση). Αναπτύσσονταν χωρίς χωροταξική μελέτη εντός και εκτός σχεδίου. Μετά το 1930 την ευθύνη εγκατάστασης των προσφύγων ανέλαβε το Υπουργείο Πρόνοιας και έγινε προσπάθεια να δημιουργηθούν πρότυποι συνοικισμοί (Νέα Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια).

Σε οικονομικό επίπεδο οι πρόσφυγες πρόσφεραν ένα τεράστιο και φτηνό εργατικό δυναμικό τονώνοντας την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Κάποιοι από αυτούς ήταν σημαντικοί οικονομικοί παράγοντες στα μέρη όπου ζούσαν και μετέφεραν την εμπειρία και ικανότητά τους στην Ελλάδα δίνοντας ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη.

Οι πρόσφυγες δεν τόνωσαν μόνο δημογραφικά και οικονομικά την Ελλάδα. Μετέφεραν και έναν υψηλό πνευματικό πολιτισμό. Μεγάλες προσωπικότητες της οικονομικής, πνευματικής και πολιτικής ζωής προέρχονταν από τον προσφυγικό πληθυσμό. Γενικότερα η προσφορά των προσφύγων στη διαμόρφωση της σημερινής ελληνικής ταυτότητας είναι αναμφισβήτητη.

Βιβλιογραφία:

Γιαννακόπουλος, Γ. (1992). Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ελλάδα. Βιβλιογραφικό δοκίμιο σελ. 283-291. Αθήνα: Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών

Εκδοτική Αθηνών. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος ΙΕ΄ (έργο συλλογικό).