Η εκπαίδευση στον Πόντο (19ος – 20ος αιώνας)
Στον Πόντο, πριν το 1880, η παιδεία παρέχεται κυρίως από εκκλησιαστικούς κύκλους και ελάχιστα εκπαιδευτήρια μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα δύο Φροντιστήρια Τραπεζούντας και Αργυρούπολης που ιδρύθηκαν το 1682 και 1723 αντίστοιχα.
Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας το παλαιότερο και πιο φημισμένο εκπαιδευτήριο λειτούργησε μέχρι το 1922 με ελάχιστες διακοπές και αποτέλεσε πόλο έλξης όχι μόνο των Ποντίων αλλά και μαθητών προερχόμενων από τα Βαλκάνια. Τα έξοδα λειτουργίας του καλύπτονταν από τα μέλη των ελληνικών κοινοτήτων. Περιλάμβανε προκαταρκτικές τάξεις, δημοτικό σχολείο, σχολαρχείο, γυμνάσιο, τμήμα εμπορικής σχολής και τμήμα διδασκαλισσών. Το δεύτερο μεγαλύτερο ίδρυμα ήταν το Φροντιστήριο Αργυρούπολης το οποίο είχε τριτάξιο γυμνάσιο. Το 1914 άρχισε να φθίνει και τερμάτισε τη λειτουργία του το 1922.
Μετά το 1880 χτίζονται ειδικά διδακτήρια όπου ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό υπηρετεί την εκπαίδευση. Το 1890 λειτουργούν στον Πόντο 500 σχολεία με περισσότερους από 20.000 μαθητές. Τον 20ο αιώνα τα εκπαιδευτήρια αυξάνονται και σχολεία διαθέτουν ακόμη και χωριά. Ιδρύονται νηπιαγωγεία, δημοτικά σχολεία, αστικές σχολές, ημιγυμνάσια, γυμνάσια. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι:
- Νηπιαγωγείο, Τσινέκειο Γυμνάσιο Αμισού
- Σχολείο Πάφρας
- Κεντρική Σχολή Σουρμένων
- Αστική Σχολή Σινώπης
- Ψωμιάδειος Ελληνική Σχολή στην Ορντού (Κοτύωρα)
- Φροντιστήριο Κερασούντας
Παράλληλα με την εκπαίδευση των αρρένων τον 19ο αιώνα παρουσιάζεται και ενδιαφέρον για τη μόρφωση των γυναικών. Έως τότε η εκπαίδευση των κοριτσιών περιοριζόταν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Με την ίδρυση όμως παρθεναγωγείων στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αθήνα άλλαξε και η νοοτροπία των αστών του Πόντου και αναγνωρίστηκε το δικαίωμα της γυναίκας στη μόρφωση. Το πρώτο παρθεναγωγείο ιδρύεται στην Τραπεζούντα το 1846 και το 1873 ακολουθεί η Αργυρούπολη. Τα παρθεναγωγεία λειτουργούν αρχικά ως δημοτικά σχολεία. Με την πάροδο όμως του χρόνου περιλαμβάνουν νηπιαγωγεία και ημιγυμνάσια. Αμισός, Πάφρα, Μερζιφούντα, Κότυωρα, Αμάσεια, Σαφράμπολη, Κερασούντα, Σινώπη είναι μερικές μόνο από τις πόλεις που διαθέτουν εκτός από αρρεναγωγεία και παρθεναγωγεία.
Για τα έξοδα και την καλή λειτουργία των σχολείων μεριμνούσε η κοινότητα η οποία είχε ορίσει ειδική επιτροπή για το σκοπό αυτό, το «Συμβούλιο των σχολείων».
Βιβλιογραφία
Ταξίδης, Ε. (2013). Η εκπαίδευση των Ελλήνων στον Πόντο. Θεσσαλονίκη: Αφοι Κυριακίδη