Ιστορική ανασκόπηση

Μετά το 750 π.Χ. οι Έλληνες κατά τη δεύτερη φάση της αποικιακής τους επέκτασης ίδρυσαν νέες αποικίες τόσο στις ακτές της Μεσογείου όσο και στα παράλια του Εύξεινου Πόντου.

Η Ηράκλεια, η Σινώπη, τα Κοτύωρα, η Κερασούντα, η Τραπεζούντα, η Αμισός (Σαμψούντα) αποτελούν μερικές από τις πρώτες αποικίες στην περιοχή. Η παράκτια ζώνη του Εύξεινου Πόντου προμήθευε την Ελλάδα με ψάρια, ξυλεία, σιτάρι, βοοειδή και απέκτησε δεσπόζουσα θέση αφού ήλεγχε τους άξονες που ένωναν τα παράλια με το εσωτερικό της Μικράς Ασίας.

Την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας οι ελληνικοί πληθυσμοί συνέχιζαν να διατηρούν το φρόνημα και τον πολιτισμό τους. Μετά δε την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 324 μ.Χ. ο ελληνικός πολιτισμός μπολιάστηκε με τον χριστιανισμό.

Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204 μ.Χ. έδωσε την ώθηση για τη δημιουργία της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας από τα αδέλφια Αλέξιο και Δαυίδ Κομνηνό. Το ποντιακό κράτος διατηρήθηκε ως το 1461 μ.Χ. οκτώ χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και αναδείχθηκε σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο και εστία των ελληνικών γραμμάτων.

Η Οθωμανοκρατία αρχικά περιόρισε τις προσπάθειες των Ποντίων να επιμεληθούν την παιδεία και τον πολιτισμό τους. Αργότερα όμως με την ίδρυση του «Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας» το 1682 παρατηρείται το φαινόμενο Έλληνες μαθητές να συρρέουν να σπουδάσουν απ’ όλα τα μέρη του πόντου, της Τουρκίας και της Ρωσίας.

Οι Έλληνες παράλληλα κυριάρχησαν στο εμπόριο, στις τράπεζες, στη ναυτιλία. Ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος έφερε τη γενοκτονία και τον ξεριζωμό των Ποντίων από το κίνημα των Νεότουρκων. Την ίδια περίοδο πολλοί Πόντιοι γίνονται αντάρτες προκειμένου να αποφύγουν την υποχρεωτική επιστράτευση στα «αμελέ ταμπουρού» (τάγματα εργασίας).

Την άνοιξη του 1916 ο ρωσικός στρατός εισήλθε στην Τραπεζούντα, νίκησε τον τουρκικό στρατό και κατέλαβε τον ανατολικό Πόντο. Οι επαναστατικές διεργασίες στη Ρωσία το 1917 επηρέασαν το Ρωσικοτουρκικό μέτωπο. Τον Μάρτιο 1918 τα ρωσικά στρατεύματα αποχώρησαν από τον Πόντο και χιλιάδες Πόντιοι τους ακολούθησαν από το φόβο των τούρκικων αντιποίνων.

Τον Μάιο του 1919 ο στρατιωτικός Μουσταφά Κεμάλ έφτασε στη Σαμψούντα και ενέτεινε τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς και τα τάγματα εργασίας. Η εκκαθάριση του Πόντου από το ελληνικό στοιχείο ολοκληρώθηκε το 1922 και σφραγίστηκε με τη συνθήκη της Λoζάνης που υπαγόρευσε την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών.

Βιβλιογραφία

Κορομηλά, Μ. (2001). Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα. Αθήνα: Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα

Αγτζίδης, Β. (2009). Έλληνες του Πόντου, τόμος 2^{ος .} Αθήνα: Σκάι εκδόσεις